Kurum içi girişimcilik yönetimi üzerine

Şimdilerde kurum içi girişimcilik olarak popülerleşen, bazı yenilikçi firmalarda 😁 yaklaşık10 yıl önce inovasyon, ‘funnel’ adıyla tanınan, şirketi geleceğe hazırlama çalışmaları hakkında bir kaç not paylaşmak istedim.

Bu tip çalışmalara kurumlarda kurum içi girişimcilik programı veya hızlandırma programı deniyor. Programları inovasyon yönetiminden sorumlu ekipler yürütüyor. Ekipler, programın farklı noktalarında dışarıdan danışmanlık desteği alıyorlar. Bazen danışmanlar “uydum hazır olan imama” tarzı takip ediliyor. Yıl sonu inovasyon hedeflerinin tartışmasında bu danışmanlar yanınızda olmuyor. Bu çalışmalarda koordinatör yerine aktif katılımcı olunması ve bazen de son karar verici olunması gerekiyor. Bu yüzden danışmanlı veya kendi kaynakları ile süreci yönetenler için imamı takip etmeMEnin, sürece izleyici olunmaMAsı gereken bazı noktaları kısa kısa paylaşmak istedim.

Photo by Jeffrey F Lin on Unsplash

Seçim Süreci

Programa katılacak iç girişimcileri değerlendirirken aşağıdaki sorular önceliklendirilmeli:

Problem tanımı ve problemin nerede, nasıl gözlemlendiği

Problemi birinci elden yaşamayan/gözlemlemeyen ekiplerin sokağa çıkma ve işi ilerletme isteği az oluyor. Bunları motive etmeye, ittirmeye çalışmak yerine yaşadığı problemi çözmek isteyen az sayıda kişiye daha nitelikli destek vermek tercih edilmeli.

Bu kişiler problemi sizi problemin yaşandığı o ana götürerek, tasvir yaparak anlatırlar. Onları ayırt edebilmek için başvuru dosyasında veya yüz yüze görüşmede bu ipuçlarını alıcı sorular sorulmalı.

Hedef kitle ve büyüklüğü

Büyüklük hesabı yapabiliyor olmak bile fikirden ziyade yeni iş aradığımızı (veya anlamlı ciro bırakacak yeni ürün) karşı tarafa iletir. Büyüklüğün kendisinden çok bir yöntem takip edilip edilmediğine dikkat edilmeli.

Yerli ve global alternatif çözüm

Çözümü zihinde bile olsa canlandırmak, rekabeti araştırmaya zorlamak başvuru sahibini biraz zorlasa da program yönetimi için niteliği arttırıyor. Problem, ürün veya değer teklifi tanımına alternatif çözümleri dahil etmeyen başvuru sahiplerinin müşteri/probleme yakınlığından şüphe etmek gerekir.

Neden bu ürünü/işi yapmalıyız

Kurumlar mevcut iş modellerinde bulunan yetenekleri üzerinden yenilik yapmayı seviyor, bunu daha güvenli buluyor(girişimciler de bu yüzden kazanıyor). Bu yüzden mevcut yetenekleri değerlendiren ve içinde olunan pazardaki değişimleri adresleyen iş fikirleri yönetim tarafından daha hızlı benimseniyor. İnovasyon yönetimi başvuru dosyasında bu cevabı beklemese bile iş modeli yap bozunu kendisi tamamlayabiliyor olmalı.

Takım yerine bireysel başvuru

İç girişimcilerden “kurumsal bir ortamda” haftada 40 saat içinde kalarak hem mevcut işi devam ettirmeleri hem de önerdikleri iş fikrini hayata geçirmeleri istenir. Takım olmak iş paylaşımı yapılarak bu yükün hafifletilmesi hedeflemek yerine, bireysel katılımla sorumluluk alma, hata yapma, karar verme becerilerini düşünülerek bireysel başvuru alınmalı. Takım alınacak ise demokratik bir ekip yerine lider vasıflı bir fikir sahibinin varlığı sorgulanmalıdır.

Bu sorulara gelecek cevapları şirketinizdeki çalışanların yetkinliği, aldıkları eğitimlere göre değerlendirmenizde fayda var. Bu konularda temel eğitimleri almamış kişilerden eksiksiz cevaplar beklemek doğru olmaz.

Hızlandırma Süreci

Kimlerle müşteri görüşmesi yapılacağı sürecinde inovasyon ekibi de karar vericilerden olmalı.

Müşteri görüşmelerinin para döngüsünü etkileyecek ve karar verici kişilerle beraber yapılması gerekiyor. Sadece kullanıcılar veya çift taraflı işlerin tek tarafı ile yapılan görüşmeler problem/ihtiyaç doğrulamada oldukça yetersiz kalıyor. İnovasyon ekibi aşağıdaki maddelerde sürece aktif şekilde dahil olmalıdır:

• İş modelleri şekillendikten sonra kritik varsayımların öncelik sırasında belirlenmesi
• Bu varsayımların en kritiklerini test etmeye yönelik hangi müşterilerle görüşüleceğinin belirlenmesi
• Müşteri görüşmelerinde neyin öğrenilmesi gerektiği

Bu adımlarda inovasyon ekibinin de söz sahibi olması gerekir, günün sonunda sizden hesap soruyorlar.

İnovasyon ekibinin test tasarım aşamasında karar vericilerden olmalı.

Programlarda standart testlere(MVP) yönlendiriliyor. Tüm ekiplerin wix gibi araçlarla websitesi yapıp FB/Google dan reklam vermeye yöneltince müşteri görüşmeleri çok sınırlı tutuluyor. Zaten sokağa çıkmaya gönülsüz kişilere ofis içinden girişimcilik yapabilecekleri hissi uyandırılıyor.

Bu aşamada PG(Y-Combinator kurucusu Paul Graham) nin söylediği gibi ölçeklenmeyen işler yapmalı. Müşteriye bizzat dokunarak satış yapmaya, teklif almaya çalışılmalı ‘Concierge’(Butik MVP. Sadece bir veya çok kısıtlı sayıdaki müşteriye kurucular tarafından manuel sağlanan deneyler) ve ‘Wizard of Oz’ (Ön yüzde ürün deneyimini yaşatan ama arka tarafta ürünü yapmadan, yapmış gibi gösterebilen ara/çakma/toplama çözümlerle oluşturulan deneyler) tarzı testler gerçekleştirilmelidir.

Bu testler tasarlanırken iş modelinin en kritik varsayımlarını adreslediğini garanti altına almak için:

• İş modelleri şekillendikten sonra kritik varsayımların öncelik sırasında belirlenmeli
• Bu varsayımların en kritiklerini test etmeye yönelik uygun test alternatifleri geliştirilmeli
• Bu test alternatifleri içinden yapılacak testin kararlaştırılması sırasında inovasyon ekibinin de söz sahibi olmalı (günün sonunda sizden hesap soruyorlar)

İnkübasyon dönemine geçişin daha kapsamlı ele alınması

Yukarıdaki MVP testler tamamlandıktan sonra yatırımcı sunumu ile yönetimin huzuruna çıkılıyor ve bir sonraki test için bütçe talep ediliyor. (Hızlandırma sürecindeki testlere MVP deniyorsa bunlara MBVP denebilir B:Business)

Projelere verilen bütçe ve yapılacak testler arasında sağlıklı bir ilişki olduğunu düşünmüyorum. Artık ₺20–30K lara anlamlı bir test yapılmasını sağlayacak fonksiyonel ürün çıkarmak neredeyse imkansız. Benim önerim:

• Hızlandırma dönemi içinde ekiplerin inkübasyon döneminde yapacakları MVP kapsamını belirlemeleri sağlanmalı. Bu kapsamda tıpkı müşteri görüşmesi ve testler gibi yine inovasyon ekibinin dahil olduğu bir ortamda karar verilmeli.
• Ekipler, mutabık kalınan kapsam için potansiyel firmalardan (inovasyon ekosistemi) bütçe öngörüsü elde edip, demo gününde ona göre bütçe talep etmeli.
• Gider bütçesi yanında iç girişimcinin süreç içinde ne kadar zaman harcayacağı, birlikte çalışmak isteyeceği diğer iç müşteriler kim, onlardan beklentisi gibi insan kaynağı bütçesinin de belirlenmesi karar vericiler için iyi olur.
• Yönetime MBVP kapsamı (Test Card), bütçesi, İK isterleri gibi temel konular sunulmalı, bu bütün için onay alınmalı.

İnovasyon Ekosistemi

İnkübasyon sürecinde çalışılacak iş ortaklarından kurulu İnovasyon Ekosistemi inovasyon yönetim ekibi tarafından kurulmalı, yaşatılmalı ve genişletilmeli. Nazınızın geçeceği, hangi aşamada ne yaptığınızı bilen, her seferinde anlatmayacağınız iş ortakları olmalı. Bunlarla iletişim sizin üzerinizden olmalı. Çok seçenekten ziyade önceliklerinizi bilen, yılda bir de olsa kahve içtiğiniz tedarikçileriniz olmalı.

Sadece yazılım/tasarım geliştirme değil, ürünün değer üreten özelliği ile ilgili uzmanlar/firmalar ekosistemde olmalı. Kendi işinize göre xxx mühendisiliği olan, laboratuvarlarından ürün, TTO larından ürün/iş çıkmış üniversitelerin hepsi bir telefon yakında olmalı.

İnkübasyon Süreci

Bu dönemin proje gibi yönetilmesi için proje gerekliliklerini hızlandırma dönemine adreslemek daha doğru (Zira kapsam/ister değişiklikleri için inovasyon komitesini kısa aralıklarla toplamak hoş olmayabilir, kolay da değil). Bu nedenle önerilerimin çoğu hızlandırma ile ilgili oldu. Hızlandırmada bu önlemler alınmaz ise ilk adım tüm ekiplerle test kapsamı belirleme üzerine olmalı. Bu dönem de dikkat edilecekler ise:

1. İnkübasyon süreci başında ara çıktıların neler olacağı, küçük de olsa olası değişikliklerin neler olabileceği proje başında paylaşılmalı.
2. Sponsorla görüşmeler ayda bir yüz yüze buluşma, arada da telefonla olacak şekilde dönem başında planlanmalı.
3. İnovasyon komitesine paylaşılmak üzere aylık güncellemeler sunum şeklinde (eposta ile ) paylaşılmalı.
4. İnovasyon komitesinin düzenli buluşma takvimi olmalı, inkübasyona geçen ekiplere bu tarihler paylaşılmalı ve çıkmak istedikleri tarih proje süresine baştan belirlenmeli ajandaya girmeli.
5. İnkübasyona alınan iç girişimcinin yıllık hedefinin en az %10 u bu projeden verilmeli, sonuçta bu projeyi şirketi için yapıyor.

Yenilik yönetiminden sorumlu arkadaşlardan öneriler hakkında görüşlerini yorumlarda paylaşmalarını rica eder, çalışmalarınızda başarılar dilerim.

Bu yazının taslak halini okuyarak destek olan Ozan Sağlam’a teşekkür ederim.